DENİZLİLİ SANAYİCİ 2019 YILI İÇİN KÖTÜMSER

DSO her sene olduğu gibi bu senede Denizli Sanayisi Genel Görünüm Anketi’ni kamuoyu ile paylaştı.

Bu sene 14.’sü gerçekleştirilen Genel Görünüm Anketi 2019 çalışmasında, DSO’ya üye bin 361 sanayici arasından 490’ı, yani yaklaşık yüzde 36’sı anketi yanıtladığı ortaya çıktı.

Anket Denizli sanayisini üretim, kapasite kullanımı, satış, sipariş, karlılık, yatırım, ihracat ve istihdam gibi çeşitli açılardan mercek altına alıyor. 2018 yılında bu alanda yaşanan gelişmeler ile 2019 yılının beklentilerine ışık tutuyor.

Bu sene genel olarak olumsuz bir tablo çizen Anket, geçen yıllara göre de ilginç sonuçlar ortaya koyuyor. Ankete katılan firmalar, 2017 yılına kıyasla 2018 yılının zor geçtiğini belirtirken, 2019 yılı için de kötümser beklentilere işaret etti.

Üretim, satışlar, karlılık ve yeni sipariş gibi performans kriterleri bakımından bakıldığında, sanayici açısından 2018 yılının ‘kötü’ geçtiği, aynı parametreler bakımından 2019 yılının da oldukça zor geçeceği beklentisi olduğu görünüyor.

Bu seneki Genel Görünüm Anketi, gündemin önemli konularından birisi olan konkordato uygulamalarından sanayicinin etkilenme düzeyini, yerel seçimler sonrasında sanayicinin yeni dönemde yerel yönetimlerden beklentilerini de yansıtıyor.

DENİZLİLİ SANAYİCİ, 2018’DE AZALAN İSTİHDAMI KONUSUNDA 2019 İÇİN DE KÖTÜMSER.

Geçen yılın anketi 2017 sonunda ortalama çalışan sayısının 138 olduğunu gösteriyordu. Bu yılın sonuçları ise 2018 sonunda bu rakamın yüzde 16,77 azalarak 115’e gerilediğine işaret ediyor. İstihdamla ilgili soruya verilen yanıtlar, SGK tarafından açıklanan istihdam verileriyle kısmen paralel olsa da daha büyük bir düşüşü gözler önüne seriyor. SGK verilerine göre 2018 yılı sonunda zorunlu sigortalı çalışanların sayısı önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5,57 gerilemişti.

Sanayicilerin yüzde 73,71’i 2018’de ‘istihdamım arttı ya da aynı kaldı’ diyor. Bu oran 2017 için yüzde 85,25 seviyelerinde idi. Aynı soruya verilen yanıtlar sektörel bazda incelendiğinde, istihdamdaki en olumlu tablo, ankete yanıt veren firmaların yüzde 47,06’sının  ‘istihdamım arttı’ dediği gıda sektöründe. 2018’de istihdamım azaldı diyenlerin yüzde 45,45’e ulaştığı mermer ve madencilik sektörü, bu sene de geçen yıl olduğu gibi anketin istihdam bakımından en olumsuz sonuçlarına imza atıyor.

2019 yılının ise, istihdam beklentileri bakımından 2018’den görece olumsuz bir yıl olacağı öngörülüyor. 2019’da sanayicilerin yüzde 28,02’si istihdamının azalacağı beklentisini taşıyor. Bu oran geçen sene yüzde 11,16 seviyesinde idi. Bu öngörü, istihdam bakımından bugüne kadar yapılan anketler içindeki en olumsuz beklentilerden biri olarak göze çarpıyor. İstihdamımız azalacak diyenlerin oranı, son on sene içinde sadece genel seçimler öncesinde 2015 yılı beklentileri bakımından bu derece yüksek seviyelere çıkmıştı.

ÜRETİM, SATIŞ VE SİPARİŞLERDE ARTIŞ 2018’DE YAVAŞLADI

Sanayicilerin yüzde 40,98’i üretiminin, yüzde 50,66’sı dış satışlarının 2018’de arttığını belirtiyor. İç satışlar ve yeni siparişlerde artışa işaret edenlerin oranı ise sırasıyla yüzde 35,03 ve yüzde 42,93. Bu oranlar önceki yıla göre gerilese de ankete katılan sanayiciler arasında önemli bir kitleyi temsil ediyor.

2019 yılı beklentileri de yavaşlamanın süreceğine işaret ediyor. Ankete katılan sanayicilerden 2019’da dış satışları ve yeni siparişlerinin azalacağını bekleyenlerin oranı yüzde 23 seviyelerinde. Oysa bu oran, geçen sene 2018 beklentileri için sadece tek haneli rakamlarda seyrediyordu.

Kablo ve bakır tel sektörü, üretim, dış satış ve siparişler bakımından en olumlu tabloya imza atıyor. Sektörde 2018’de üretim, satış ve siparişlerim arttı diyenlerin oranı yüzde 60-yüzde 70 seviyelerinibulurken, bu kriterlerin 2019’da azalmasını bekleyenlerin oranı sadece yüzde 14 seviyesinde. Makine ve metal sektörü ise beklenti bakımından en kötümser sektör olarak göze çarpıyor. Sektörde üretim ve iç satışların azalmasını bekleyenler yüzde 60’ları, dış satış ve yeni siparişlerin azalmasını bekleyenlerin oranı ise yüzde 40’ları aşıyor.

DENİZLİLİ SANAYİCİ 2019’DA KAPASİTE KULLANIMININ AZALACAĞINA İŞARET EDİYOR.

Denizlili sanayiciler arasında 2018’de yüzde 50’nin üzerinde bir kapasite kullanım oranına eriştiğini belirtenlerin oranı yüzde 76,44. Bu oran 2017’de yüzde 87,01 seviyesinde idi. Diğer taraftan 2019 yılında yüzde 50’nin üzerinde kapasiteye erişeceğini öngörenlerin oranı ise yüzde 77,94. Gelecek yıl beklentileri bakımından bakıldığında da bu oran, geçen yıl yüzde 86,27 düzeyinde idi. Dolayısıyla 2018’de kapasite kullanımı görece düşen Denizlili sanayicilerin, 2019’da da bu düşüşün yavaş da olsa devam edeceğini beklediklerini söylemek mümkün.

2018’DE KÂRLILIK AZALDI.

Ankete katılan sanayicilerin yüzde 29,11’i, 2018 yılında 2017’ye kıyasla kârlılığının arttığını belirtiyor. Oysa geçen sene bir önceki yıla göre karlılığını artıranların oranı yüzde 43,58’di. 2018’de karlılığı azalan ve zarar edenlerin oranı ise geçen yıla göre 12 puan artarak yüzde 43,20 seviyelerine çıkıyor.

Sektörel farklılıklara bakıldığında üretim, satış ve siparişlerle örtüşen bir tablo karşımıza çıkıyor. Karlılık bakımından en olumlu tabloyu sergileyen kablo bakır tel sektöründe sanayicilerin yüzde 71,43’ü karlılığını koruduğunu söylerken, karlılığım azaldı ya da zarar ettim diyenler yüzde 28,58 seviyesinde. Makine metal sektörü ise 2018’de karlılığını en çok kaybeden sektör olarak görünüyor. Sektörde karlılığı azalan ya da zarar edenlerin oranı yüzde 60’ı buluyor. Bu oran önceki yıl yüzde 35 seviyelerinde idi.

ENERJİ, HAMMADDE VE ARA MALI MALİYETLERİNDEKİ ARTIŞ 2018’E DAMGASINI VURDU.

Denizlili sanayiciler 2018’de de her türden maliyet kaleminin arttığına vurgu yapıyor. Enerji maliyetindeki artış yüzde 96,30’luk yanıtlanma oranıyla ilk sırada. Bunu yüzde 92,45 ile hammadde-ara malı maliyeti izliyor.

Diğer taraftan emtia fiyatlarındaki artışın makine ve metal ilekablo-bakır tel sektörlerine yansıması da dikkat çekiyor. Bu sektörlerde 2018’de istisnasız tüm sanayiciler ‘hammadde maliyetim arttı’ diyor.

İstihdam maliyeti bakımından ise son 5 yılın en iyi sonuçlarından birisini aldığımızı görüyoruz. Ankete katılan sanayicilerin yüzde 38,89’u 2018’de istihdam maliyetinin azaldığı ya da aynı kaldığını belirtiyor. yüzde 63,43’ü ihracat yaptığını beyan eden sanayicilerin TL cinsinden en büyük maliyet kaleminin işçilik olduğu düşünüldüğünde; bu tabloyu 2018’deki döviz kuru artışı ve yoğun istihdam teşvikleri ile açıklamak mümkün.

TAHSİLAT VADELERİ HALA UZUN

Anketi yanıtlayan her 2 sanayiciden birisi 2018’deönceki seneye göre tahsilat vadelerinin uzadığına vurgu yapıyor. ‘Değişmedi’ diyenlerin oranı ise yüzde 37,32 ile göz ardı edilemeyecek seviyede. Ankete katılan sanayicilerin yüzde 8,61’i tahsilat vadelerinin kısaldığını belirtiyor.

Vadelerin uzadığı konusunda şikayetin en yoğun olduğu makine ve metal sektöründe tahsilat vadelerinin uzadığını belirtenlerin oranı yüzde 64’ü buluyor. Kablo-bakır tel sektöründe ise aksine sanayicilerin yüzde 28,57’si tahsilat vadelerinin kısaldığını söylerken, yüzde 57,14’ü değişmediğini vurguluyor.

SATIŞLARDA HEDEFLERİ TUTTURMAK GİDEREK ZORLAŞIYOR

Ankete katılan sanayicilerin 2018’de hedeflediği satış miktarına erişme oranı yüzde 65,30. Bu oran son dört yıldır yüzde 73-yüzde 77 bandında yer alıyordu. Oysa ki 2013, 2012 yılları ve öncesinde sanayici satışlardaki hedeflerini yüzde 80’in üzerindetutturabildiğini söylüyordu. Dolayısıyla son dönemde bu oranın daha aşağıda seyretmesi, senebaşında konan hedeflere ulaşmanın her geçen yıl daha da zorlaştığını gösteriyor.

SANAYİCİLERİN NEREDEYSE YARISI FİNANSMAN SORUNU YAŞIYOR

2018’de finansman sorunu yaşayanların oranı yüzde 44,65. Bu orangeçtiğimiz iki senedeyüzde 28-yüzde 30 seviyesinde idi. Sektörel olarak bakıldığında, ankete katılan firmalar arasında finansman sorunu yaşayanların en yüksek olduğu iki sektör, yüzde 66,67 ile makine ve metal sektörü ve yüzde 45,83 ile tekstil-hazır giyim sektörü. Finansmana erişim konusunda sorun yaşayanların azınlıkta olduğu sektör ise, sanayicilerin yüzde 14,29’unun ‘finansman sorunu yaşıyorum’ dediği kablo-bakır tel sektörü.

Finansman sorununun en önemli nedeni yüzde 26,04 ile ‘kredi maliyetinin yüksekliği’. Bu yanıtı yüzde 19,53 ile ‘müşterilerin yükümlülüklerini yerine getirememesi’ve yüzde 18,93 ile ‘TL’nin değerli olması’ izliyor.

BANKALARDAN YAKINMALAR DEVAM EDİYOR

Sanayicilerin yüzde 7,66’sı son bir yıl içinde kullandığı krediyi kısmen ya da tamamen kapatma konusunda uyarı aldığını belirtiyor. Bu görece düşük bir oran gibi görünse de,geçen sene yüzde 4, 2013 ve öncesi yıllarda sıfıra yakın, hatta sıfır düzeyinde seyretmekteydi.

Bununla birlikte, 2018’de finansal kuruluşlardan kredi teminatı artırma konusunda uyarı alanların oranı da tekrar arttı. Sanayicilerin yüzde 10,29’u son bir yıl içinde kullandığı kredi teminatını yükseltme konusunda bankalardan uyarı aldığını belirtiyor. Bu oran 2017 yılında yüzde 4,55 seviyelerine gerilemişti.

Finansal kuruluşların kredi kapatma ya da teminat yükseltme talepleri konusunda en çarpıcı sonuç, mermer-madencilik sektöründe karşımıza çıkıyor. Mermer-madenciliksektöründe ankete katılan sanayicilerin yüzde 15’i, finansal kuruluşlardan kredi kapatma ya da teminat yükseltilmesi çağrısı aldığını belirterek en olumsuz yanıta imza atıyor. Oysa ki bir önceki yıl sektör bu konuda en olumlu yanıtı vermiş ve katılımcıların istisnasız tamamı herhangi bir kapatma ya da teminat yükseltilmesi çağrısı almadığını söylemişti.

KREDİ YENİLEME ORANI YÜKSELDİ. FAİZ MALİYETİ HIZLA ARTMAYA DEVAM EDİYOR

Banka kredileri, sanayicilerin yüzde 40,91’iiçin ana finansman kaynağı. Banka kredilerinden sonra yüzde 25 ile Eximbank kredisi ve yüzde 12,99 ile leasing geliyor.

2018’de kredilerini yenileyenlerin oranı yeniden yüzde 40 seviyelerine yükseldi. Bu oran önceki yıl 10 puanın üzerinde azalarak yüzde 30 seviyelerineinmişti. Kredilerini yenileyen her iki sanayiciden birisi, vadesinin aynı düzeyde kaldığını fakat kredi miktarının yükseldiğini söylüyor. Faiz maliyetim arttı diyenlerin oranı ise yüzde 93,42’ye ulaşmış durumda. 2015, 2016 ve 2017’de sırasıyla yüzde 38, yüzde 60, yüzde 75 olan bu oran, son dört yıldır aralıksız yükseliyor.

Ankete katılan sanayiciler arasında, yabancı para cinsinden kredilerin toplam kredileri içinde yarıdan fazla paya sahip olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 26,57. Bu oran 2017’de de benzer düzeyde olmakla beraber, daha öncesinde yüzde 35-yüzde 40seviyelerinde idi. Döviz kurları bakımından son derece dalgalı geçen son dönemde Denizlili sanayicinin yabancı para cinsinden kredi konusunda daha az risk aldığı görünüyor. Yine de kur riskinin yüksek olduğunu düşündüren bu oran, işletmelerimizin yüzde 63,43’ünün ihracat yaptığı ve bu şirketlerin toplam cirosunun yüzde 53,92’sini ihracatın oluşturduğu düşünüldüğünde önemli bir sıkıntı olarak algılanmıyor.

2019 YATIRIMLAR AÇISINDAN UMUT VAAT ETMİYOR

Ankete katılan sanayicilerin yüzde 52,86’sı, 2018’de yatırım yapmadığını açıklıyor. Yeni yatırıma gidenlerin oranı ise yüzde 17,18. ‘Modernizasyon’, yüzde 24,23’lük oran ile halen en büyük sabit sermaye yatırımı olarak öne çıkıyor.

Bununla birlikte 2019’dada yatırım iştahının yıllardır olduğu seviyelerde seyretmesini beklemek mümkün. Ankete göre Denizlili sanayicilerin yüzde 27,62’si yurtiçinde yatırım yapmayı düşünüyor. Bu oran geçen sene yüzde 40 seviyesinde olmakla beraber, son beş yıldır ortalama yüzde 26 düzeylerinde.

Denizlili sanayicilerin 2019’damevcut işlerinde ağırlık vermeyi planladıkları alanların başında yüzde 18,45 ile ürün geliştirme ve yüzde 14,29 ile pazarlamaya yoğunlaşma yer alıyor. Teknoloji yenilemeyi planlayanların oranı yüzde 13,10 ve bunları yüzde 11,31 ile verimlilik artırmaya, yüzde 10,71 ile ürün kalitesini geliştirmeye yönelecek olanlar takip ediyor.  

Varolan işi dışında farklı bir iş koluna 2019’da yatırım yapmayı düşünenlerin oranı ise sadece yüzde 17,89. Bu girişimcilerin yatırım planladığı sektörler arasında gıda-organik tarım, makine imalat ve inşaat-konut sektörleri dikkat çekiyor.

DENİZLİLİ SANAYİCİDEN REKABETÇİLİĞİN FORMÜLÜ:ÜRÜN GELİŞTİRME VE TEKNOLOJİ

Denizlili sanayicinin rekabetçi kalabilmek için 2018’de öncelikle ürün kalitesini artırma yoluna gittiği anlaşılıyor. Ankete katılan sanayicilerin yüzde 18,29’u 2018’de ‘Ürün kalitemizi yükselttik’ derken, yüzde 13,27’si yeni ürün geliştirdiğini, yüzde 10,03’ü ise teknoloji yenilediğini belirtiyor. 2018’de herhangi bir alanda bir iyileştirme sağlayamadığını belirtenlerin oranı ise yüzde 10,32 ile azımsanamayacak miktarda. Oysa geçen yıl sanayicilerin istisnasız tamamı en azından bir alanda iyileştirme yapabildiğini belirtmişti.

TL’NİN DEĞER KAYBI, SANAYİCİYİ OLUMSUZ ETKİLEDİ

Genel görünüm anketine katılan Denizlili sanayicilerin yüzde 78,14’ü,2018 yılında TL’nin değer kaybetmesinden ‘olumsuz’ olarak etkilendiğini söylerken, ‘olumlu’ olarak etkilenenlerin oranı yüzde 7,91 seviyesinde. Bu oranlar önceki yıllardasırasıyla yüzde 70 ve yüzde 20 düzeyinde seyrediyordu ve neredeyse yüzde 65’i ihracatçı olan sanayiciler için bu dağılımın olağan olduğu değerlendiriliyordu. Fakat bu seneki sonuçlar dövizdeki aşırı yükselişlerin bir ihracatçı bakış açısından da artık olumsuz algılandığını gösteriyor.  

Kurdan etkilenme açısından bakıldığında sektörel farklılıklar da oldukça dikkat çekici. TL’nin değer kaybetmesinden olumsuz olarak en çok etkilenen sektör yüzde 85,71 ile kablo-bakır tel sektörü. Mermer-madencilik sektöründe ise sanayicilerinin yüzde 18,18’i bu durumdan olumlu etkilendiğini ifade ediyor.

SINIR KOMŞULARINDAKİKARIŞIKLIKLAR HAMMADDE MALİYETLERİNE DE YANSIYOR

nkete katılan sanayicilerin yüzde 40,96’sı sınır komşularımızda yaşanan karışıklıkların, ihracatlarınıolumsuz yönde etkilediğine vurgu yapıyor. Etkilenmeyenlerin oranı ise yüzde 56,91 seviyesinde. 2016 ve öncesinde sanayicilerin hemen hemen hepsi sınır komşularımızda yaşanan karışıklıkların işlerini olumsuz etkilediğinibelirtiyordu. Bu bakımdan, ihracat yönünden son iki yıldır bir iyileşme gözlemlenebiliyor.

Anketteki bir diğer çarpıcı sonuç da, komşu ülkelerdeki karışıklıktan hammadde maliyetleri ve iç satışların olumsuz etkilenme oranının sırasıyla yüzde 53,27 ve yüzde 43,65 oranı ile ihracatın olumsuz etkilenme düzeyini aşması. Bu da gösteriyor ki çevremizde yaşanan sıkıntılar artık ihracat performansımızdan ziyade hammadde fiyatları ve iç piyasa koşullarına da olumsuz etki ediyor.

 KGF TEMİNAT DESTEĞİ İLE KULLANILAN KREDİLERİN SADECE DÖRTTE BİRİ YATIRIMA DÖNÜŞÜYOR

Ankete katılan sanayicilerden yüzde 52,61’iKredi Garanti Fonunun(KGF) teminat desteği kapsamında kredi kullandığını ifade ediyor.

Bu türden kredi kullananların sadece yüzde 24,33’ü bu krediyi bir yatırımın finanse edilmesinde kullanıldığını belirtiyor. KGF teminat destekli krediyi işletme sermayesinde değerlendirenlerin oranı yüzde 36,03, borçların finansmanında değerlendirenlerin oranı ise yüzde 29,73 seviyesinde.

 HER İKİ SANAYİCİDEN BİRİ KONKORDATO UYGULAMALARINDA TARAF OLMUŞ DURUMDA

Ankete katılan sanayicilerden yüzde 46,95’i, bugüne kadar alacaklı ya da borçluolduğu firmalardan en az birinin konkordato ilan ettiğini belirtiyor. Sanayicilerin yüzde 55,61’i konkordato uygulamalarından olumsuz yönde etkilendiğini söylerken, yüzde 66,82’si ise konkordatonun borçlu ile alacaklı arasında uzlaşma getirecek bir çözüm olmadığını vurguluyor.     

Konkordato uygulamalarına taraf olmak zorunda kalanların yüzde 70,59’u bulduğu gıda sektöründe konkordatonun bir çözüm olmadığını düşünenlerin oranı yüzde 82’yi aşıyor. Kablo-bakır tel sektöründe ise tam aksine sanayicilerin sadece yüzde 14,29’u konkordato ilan etmiş bir firma ile alacak-borç ilişkisi içinde.

Denizlili sanayici 2019’da büyümede kısmi bir iyileşme bekliyor.

Denizlili sanayicilerin 2019 sonu ekonomik ve finansal göstergelere ilişkin tahminleri şöyle:

Büyüme                                             : yüzde  3,98

ÜFE                                                      : yüzde 16,05

TÜFE                                                   : yüzde 14,92

Dolar                                                   : 6,21 TL

Avro                                                    : 7,26 TL

TCMB Gecelik Faiz                        : yüzde 16,74